The strange story of the snake narrated in the “relationship of the prodigious navigation of the nation called S.Pedro, and S.Joam of the Company of Macao” (Fascunh, 1743) – a Portuguese work on herpetology

Authors

  • Nelson Papavero Universidade de São Paulo. Museu de Zoologia
  • Christian Fausto Moraes dos Santos Universidade Estadual de Maringá. Centro de Ciências Humanas Letras e Artes. Departamento de História

DOI:

https://doi.org/10.11606/issn.2176-7793.v43i1p1-108

Keywords:

Ricardo Fineça Fascunh (Frei Francisco Cunha), 1743, Relaçam da prodigiosa navegaçam da nao chamada S. Pedro e S. Joam da Companhia de Macao, Macau, Pelamis platura (Elapidae, Hydrophiidae), Church of Nossa Senhora da Penha, Lisboa, “lagarto da Penha”.

Abstract

The Portuguese ship “São Pedro e São Paulo” left Macau, China, bound for Portugal, in January 1743. She arrived at the port of Lisbon on 12 September 1743. While unloading the ship, it was discovered that a snake had embarked in her, which was immediately killed and taken to the church of Nossa Senhora da Penha, together with a miniature of the ship, as a token of gratitude to the Virgin, for saving the crew from several dangers and because the snake had not killed any member of it. A wooden model of the snake was made afterwards, to accompany that of the “lagarto da Penha” already existing in that church. Out of curiosity, the Augustinian Father Francisco da Cunha, tried to identify the snake, publishing in that same year of 1743, under the pseudonym of “Ricardo Fineça Fascunh”, the booklet Relaçam da prodigiosa navegaçam da nao chamada S. Pedro, e S. Joam da Companhia de Macao. In this work, in a certain way a treatise of herpetology, Cunha discussed the creation of reptiles by God in the fifth day of the Creation, the etymologies of several snake names, the generation of these reptiles (both sexual and by spontaneous generation), their sympathies and antipathies in relation to other animals and plants, finally listing some 50 species of snakes, in a frustrated attempt to identify the snake which had come from Macau. His commentaries are abridged paraphrases, with some alterations and translation errors, of the works of Jonstonus (1653), precipuously, and Nieremberg (1635), secondarily; he also seems to have consulted the books of Gesner (1587) and Ray (1693), besides some other works. Through his short and insufficient description of the snake transported by the ship “São Pedro e São Paulo”, we can only conjecture that it was a specimen of Pelamis platura (Linnaeus, 1766) (Elapidae, Hydrophiidae).

Downloads

Download data is not yet available.

References

Aelianus, C. 1984. Historia de los animales. Editorial Gredos, Madrid.

Alarcón Herrera, R. 2004. La huella de los templarios. Ritos y mitos de la Orden del Temple. Ediciones Robinbook, Barcelona.

Almeida, M.L. de. 1971. Catálogo da colecção de miscelâneas. Tomo 5º. (Vols. CCCLXXV a CDXLV). Publicações da Biblioteca Geral da Universidade, Coimbra.

Anchieta, J. de, Pe. 1988. Cartas, informações, fragmentos históricos e sermões. Editora Itatiaia & Editora da Universidade de São Paulo. [A carta de Anchieta de 1560, Epistola quam plurimarum rerum naturalium quae S. Vicentii (nunc S. Pauli) provinciam incolunt sistens descriptionem, traduzida, está às pp. 113‑139].

Anônimo. 1627. VIII. Occidunt vtraque risu. In: RR.C.S.I.A. [Rhectores Collegii Societatis Iesu Antverpiae], Typus mvndi in quo eius calamitates et pericvla nec non Diuini, humanique amoris antipathia, emblematice proponuntur. Ioan. Cnobbaert, Antverpiae. p. 41‑43.

Anônimo. 1840. Lisboa. O Panorama. Jornal litterario e instructivo da Sociedade Propagadora dos Conhecimentos Uteis, Lisboa, 4(170):246‑247.

Anônimo. 1856. A handbook for travellers in Portugal. With a travelling map. 2. ed. John Murray, London.

Anônimo. 1859. Descriptive catalogue of the specimens of natural history in spirit contained in the Museum of the Royal college of Surgeons of England. Vertebrata: Pisces, Reptilia, Aves, Mammalia. Richard Taylor and William Francis, London.

Anônimo. 1896. Catalogue de la bibliothèque de M. Fernando Palha. Troisième partie. Histoire. Imprimerie Libanio da Silva, Lisbonne.

Anônimo. 2009. Leyenda del lagarto de la Malena. Ademar, 63(Año XXV):56‑58.

Araújo, F.A.J. de. 1895. Noticia historica da veneranda imagem de Nossa Senhora de Penha de França. Eduardo Rosa Jun., Lisboa.

Audouin, J.V.; Bourdon, I.; Brongniart, A. & Férussac, D. 1822. Dictionnaire classique d’Histoire naturelle. Rey et Gravier, Paris.

Baglivi, G. 1696. Dissertatio de anatome, morsu et effectibus tarantulae. Roma.

Baglivi, G. 1715. Dissertatio VI. De anatome, morsu, & effectibus tarantulae. In: seu Opera omnia medico-practica, et anatomica. Editio nona, cui praeter dissertationes, & alios tractatus octavae editionis adjunctos accedunt ejusdem Baglivi Canones de medicina Filodorum; Dissertatio de progressione romani terramotus; de systemate & usu motus solidorum in corpore animato; de vegetatione lapidum & analogismo circulationis maris ad circulatiuonem saguinis: Nec non J.D. Santorini opuscula quatuor; de structura & motum fibrae; de nutritione animali; de haemorrhoidibus. & de catameniis. Antverpiae. p. 599‑640.

Baglivi, G. 1828. Dissertatio de tarântula. In: seu Opera omnia medico-practica et anatomica. Editionem reliquis omnibus emendationem et vita auctoris auctam curavit C. Gottl. Kühn. Tomus secundus. Cum tabula aenea. Leopoldi Vosii, Lipsiae [= Leripzig], [Scriptorum Classicorum de Praxi Medica nonnullorum Opera collecta. Volumen tertium]. p. 290‑339.

Bailey, D.R.S. (Ed. e Trad.). 2003. Statius Thebaid Books 8‑12. Achilleid. Loeb Classical Library, Harvard College, Cambridge, Mass.

Barrionuevo, J. 1968. Avisos de Don Jerónimo de Barrionuevo. Edición y estudio preliminar de A. Paz y Melia. Atlas, Madrid. v. 1.

Bennassar, L. & Bennassar, B. 1998. Le voyage en Espagne – Anthologie des voyageurs français et francophones du XVIe. au XIX. siècle. Robert Laffont, Paris.

Biblioteca Nacional de Lisboa. 1971. Exposição. Cimélios e obras representantes da cultura portuguesa, e da sua difusão, especialmente nos séculos XVII e XVIII. Guia/ Exhibition. Rare books, manuscripts and works representative of Portuguese cultural life, and of its expansion, especially in the 16th and 17th centuries. Guide. VI Congresso Internacional de Higiene e Medicina Escolares e Universitárias, Lisboa, 23 a 27 de Agosto de 1971. Biblioteca Nacional de Lisboa, Lisboa.

Bluteau, R., Pe. 1712. Vocabulario portuguez, e latino, aulico, anatomico, architectonico, bellico, botanico, brasilico, comico, critico, chimico, dogmatico, dialectico, dendrologico, ecclesiatico, etymologico, economico, florifero, forense, fructifero, geographico, geometrico, gnomonico, hydrographico, homonymico, hierologico, ichthyologico, indico, isagogico, laconico, liturgico, lithologico, medico, musico, meteorologico, nautico, numerico, neoterico, orthographico, optico, ornithologico, poetico, philologico, pharmaceutico, quidditativo, qualitativo, quantitativo, rethorico, rustico, romano, symbolico, synonymico, syllabico, theologico, terapeutico, technologico, uranologico, xenophonico, zoologico, autorizado com exemplos dos melhores escritores portuguezes, e latinos, e offerecido a El Rey de Portugal, D. Joaõ V pelo padre D. Raphael Bluteau, clerigo regular, doutor na Sagrada Theologia, Prègador da Raynha de Inglaterra, Henriqueta Maria de França & Calificador no sagrado Tribunal de Inquisiçaõ de Lisboa, No Collegio das Artes da Companhia de Jesu, Coimbra. [v. 1, A].

Bonnault d’Houët, Baron de. 1890. Pèlerinage d’un paysan picard [Guillaume de Manier] a St. Jacques de Compostelle au commencement du XVIIIe. siècle. Publié et annoté par le Baron de Bonnault d’Houët. Imprimerie Abel Radenez, Montdidier.

Boym, M. 1656. Flora Sinensis, frcvtvs floresqve humillime porrigens. Typis Matthaei Rictij, Viennae Austriae.

Braga, T. 1885. O povo portuguez nos seus costumes, crenças e tradições. Volume II. Crenças e festas publicas, tradições e saber popular. Livraria Ferreira – Editora, Lisboa.

Branco, M.B. 1888. Historia das ordens monásticas em Portugal. Volume I. Livraria Editora de Tavares Cardoso & Irmão, Lisboa.

Breidbach, O. & Ghiselin, M.T. 2006. Athanasius Kircher (1602‑1680) on Noah’s Ark: Baroque “intelligent design” theory. Proceedings of the California Academy of Sciences, Ser. 4, 57(36):991‑1002.

Brito, B.G. de. 1909. Historia tragico-maritima compilada por Bernardo Gomes de Brito com outras noticias de naufragios. Vol. XII. Escriptorio, Lisboa [Bibliotheca de Classicos Portuguezes]. v. 63.

Bubble, A.F. 1990. Spontaneous generation in the Medieval Islamic tradition. Journal of Semitic Studies, 35(2):265‑282.

Callejo, J. 2001. Un Madrid insólito. Guía para dejarse sorprender. Editorial Complutense, S.A., Madrid. p. 106‑109 (Reptiles americanos en iglesias cristianas).

Camós, N. 1657. Jardín de María. Barcelona.

Caro, R. 1622. Santuario de Nuestra Señora de Consolación y antigüedad de la Villa de Utrera. Osuna.

Cleto, J. & Faro, S. 1999. Santa Maria de Cáqueres: Uma história de pernas. O Comércio do Porto, Revista Domingo de 20 de junho de 1999, p. 21‑22.

Cleyer, A. 1684. Observatio 7. De Serpente magno Indiae Orientalis. Miscellanea medico-physica Academiae Naturae Curiosorum seu Ephemeridum medicum medicarum germanicarum curiosarum. Annus primus (Decuria II), Norimbergae, p. 18‑20.

Colonna, M.P. 1734. Histoire naturelle de l’Univers, dans laquelle on rapporte des raisons physiques, sur les effets les plus curieux, & les plus extraordinaires de la Nature. Enrichi de figures en taille-douce. André Cailleau, Paris. v. 2.

Comes Ramos, R. 1990. Imagen y símbolo en la Edad Media andaluza. Universidad de Sevilla, Secretariado de Publicaciones, Sevilla.

Cunha, F. da, Frei. 1730. Oraçaõ funebre, laudatoria, historica, e panegyrica, que nas Exequias do Summo Pontifice Benedicto XIII. de saudosa memoria mandadas celebrar por ordem do Emminentissimo Cardeal Pereira, na Sé da Cidade de Faro no Reyno do Algarve, pregou o Padre Mestre Fr. Francisco da Cunha Augustiniano. Officina Augustiniana, Lisboa Oriental.

Cunha, F. da, Frei. 1743. Oraçam academica, panegyrica, historica, encomiastica, profana-sacra. Que pelos felices succesos, e victoriosas armas da Augustissima, e Serenissima Rainha de Hungria, e Bohemia, &c. Com a discripçaõ do mesmo Reyno… adornada de varias Poezias, e muntos versos dos milhores engenhos Portuguezes. Consagra, tributa, e offerece á mesma Soberana Senhora D. Maria Theresa Augusta, Christina, Amelia Walburga de Austria o M. Fr. Francisco da Cunha augustiniano, ex Prior do Convento de S. Agostinho de Leiria. Officina Alvarense, Lisboa.

Dias, M.T. 2004. Lisboa misteriosa. Quimera, Liboa. [“Lagarto da penha” às p. 85‑97].

Doménech, J. de D. 2000. Cocodrils i balenes a les esglésies. Locvs amoenvs, 5:253‑275.

Eslava Galán, J. 1987. La leyenda del lagarto de Jaén. Revista Cajasur (Caja de Ahorros de Córdoba), 28:28‑29.

Eslava Galán, J. 1991. La leyenda del lagarto de la Malena y los mitos del dragón. Editorial Universidad de Granada, Granada.

Espantaleón Molina, A. 1905. Raudal de la Magdalena. Memoria de 1904. Imprenta La Regeneración, Jaén.

Fascunh, Ricardo Fineça [Anagrama de “Frei Francisco da Cunha”]. 1743. Relaçam da prodigiosa navegaçam da não chamada S. Pedro, e S. Joam da Companhia de Macao, por merce da milagrozissima imagem de N.S. de Penha de França venerada Padroeira das naos de comercio d’este reino, e singular amparo de todos os navegantes nas suas viagens. Com a explicaçam, e pintura da grande Cobra, que se achou na dita nao, e se criou dentro em huma pipa de agoa; a qual Cobra veyo tranquillamente na sua companhia, e se matou dentro na mesma nao anchorada no porto desta Cidade de Lisboa, onde foi vista, e admirada por monstruozo bicho; o que tudo se atruhio a prodigio, e merce da mesma milagroza Senhora.

Nella se dá huma rara, e exacta noticia da criaçaõ do mundo, e produçaõ de todas as Cobras, e Serpentes desde a sua criaçaõ, ou dia quinto, em que Deos Senhor nosso criou todos os animaes, e primeiro, que todos aos animaes reptis. Dasse tambem nella noticia de dois prodígios da mesma Senhora no mar, e da grarulatoria festa, que lhe fizeraõ na terra, e na sua Igreja os seus devotos navegantes de Macao. Escrita por um devoto domestico da mesma Senhora Ricardo Finec,a Fascunh. Officina de Jozé da Silva da Natividade, Lisboa.

Fonseca, M.A. da. 1896. Subsidios para um diccionario de pseudonymos iniciaes e obras anonymas de escriptores portuguezes. Contribuição para o estudo da litteratura portugueza por Martinho Augusto da Fonseca. Com poucas palavras servindo de prologo pelo acadêmico Dr. Theophilo Braga. Typographia da Academia Real das Sciencias, Lisboa.

García Gutiérrez, P.F. & Martínez Carbajo, A. 1994. Iglesias de Madrid. 2. ed. Avapiés, Madrid.

Gesner, C. 1587. Conradi Gesneri Tigvrini, Medicinae et Philosophiae Professoris in Schola Tigurina, Historiae animalium Lib. V. qui est de Serpentium natura. Ex variis schedis et collectaneis eivsdem compositvs per Iacobum Carronum Francofurtensem. Adiecta est ad calcem, Scorpionis insecti historia à D. Casparo Vuolphio Tigurino Medico, ex eiusdem Paralipomenis conscripta. Accesservnt indices nominvm serpentium secundum diuersas linguas: & ante illos enumeratio eo ordine quo in hoc volumine continentur. Officina Froschoviana, Tigvri.

Godoy, J.P. de. 2007. Naus do Brasil Colônia. Senado Federal, Brasília, D.F.

“Golozo das Sortes”. [séc. XVIII]. Crisis apologetica, que a huma oraçam tamanha, como a noite de Inverno (que compoz um Prégador, que só prega, para quem o entende) fez quem mais nam entendia. Recitada da sala do cazamente do Lagarto da Penha, com a Senhora Dona Cobra, da Náo de Macáo no dia das suas Vodas. Pelo Golozo das Sortes. Impressa no Monte Apenino. s. l., s. d. [Cf. Almeida, 1971:138].

Gronovius, A. 1744. Αιλιανου Περι Ζωων Ιδιοτητος βιβλια ΙΖ’. Aeliani De Natvra Animalivm libri XVII. Cvm animadversionibvs Conradi Gesneri, et Danielis Wilhelmi Trilleri: cvrante Abrahamo Gronovio, qui et suas adnotationes adjecit. Guglielmus Bowyer, Londini.

Guimarães, J.R. 1872. Summario de varia historia: Narrativas, lendas, biographias, descripções de templos e monumentos, estatisticas, costumes civis, politicos e religiosos de outras eras. Rolland & Semiond, Lisboa. v. 1.

Hecker, J.F.C. 1859. The epidemics of the Middle Ages. Translated by B.G. Babington. Third edition, completed by the author’s treatise of Child-pilgrimages. Trübner & Co., London.

Hernandez, F. 1651. Historiae animalivm et mineralivm Novae Hispaniae liber vnicus in sex tractatvs divisvs Francisco Fernandez Philippi Secundi primario Medicó avthore, pp. 1‑90, in Recchi, q. v.

Hilberg, I. 1912. Corpvs scriptorvm ecclesiasticorvm latinorvm. Editvm consilio et impensis Academiae Litterarum Caesareae Vindobonensis. Vol. LV. S. Evsebii Hieronymi opera (Sect. I Paris II). Epistvlarum pars II: Epistvlae LXXI‑CXX. F. Tempsky, Vindobonae [= Viena] & G. Freytag, Lipsiae [= Leipzig].

Hirai, H. 2006. Kircher’s chymical interpretation of the creation and spontaneous generation, pp. 77‑87, in Principe, L.M., ed., Chymists and chymistry. Studies in the history of alchemy and early modern chemistry. Watson Publishing Internacional LLC, Sagamore Branch, MA.

“Huma Devota”. 1756. Obsequio devido em louvor da Virgem Nossa Senhora de Penha de França, que á mesma Senhora offerece huma sua devota em agradecimento de huma mercê, que confessa ter recebido por intercessaõ da mesma Senhora. Offic. De Domingos Rodrigues, Lisboa.

“Imparcial”. [séc. XVIII]. Breve resposta ao insolente prólogo da redicvla oraçam academica, recitada na Academia do Sapateiro Antonio Ferreira de Mesquita no Arco da Graça. Por hum Imparcial, s. l., s. d. [Cf. Almeida, 1971:132].

Isidorus Hispaliensis. 1911. Isidori Hispaliensis episcopi Etymologiarum sive originvm libri XX. Recognovit breviqve adnotatione critica instrvxit W.M. Lindsay in Vniversitate Andreana Litterarvm Hvmaniorvm Professor. Tomvs I. Libros I‑X continens. E Typographeo Clarendoniano, Oxonii [= Oxford]. [Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis].

Jones, W.H.S. 1951. Pliny. Natural History. With an Eglish translation in ten volumes. Volume VI. Libri XX‑XXIII. Harvard University Press, Cambridge & William Heinemann Ltd., London.

Jonstonus, J. 1653. Historia natvralis de insectis. Libri III. De serpentibus et draconib., Libri II. Cum aeneis figuris. Haeredii Merianorũ, Francofurti ad Moenum.

Kircher, A. 1664a. Mundus subterraneus, in XII libros digestus; qvo divinum subterrestris mundi opificium, mira ergasteriorum naturae in eo distributio, verbo παντἀμορφον Protei Regnum, universae denique naturae majestas & divitiae summa rerum varietate exponuntur. Abditorum effectuum causae acri indagine inquisitiae demonstrantur; cognitae per artis & naturae conjugium ad humanae vitae necessarium usum experimentorum apparatu, necnon novo mundo, & ratione applicantur. Tomus I. Joannes Janssonium & Elizeum Weyerstraten, Amstelodami [= Amsterdam].

Kircher, A. 1664b. Mundi subterranei Tomus IIus. In V libros digestus quibus mundi subterranei fructus exponuntur, et quidquid tandem rarum, insolitum, et portentosum in foecundo naturae utero continetur, ante oculos ponitur curiosi lectoris. Joannes Janssonium & Elizeum Weyerstraten, Amstelodami [= Amsterdam].

Kircher, A. 1667. China monumentis, qua sacris quà profanis, nec non variis naturae & artis spectaculis, aliarumque rerum memorabilium argumentis illustrata, auspiciis Leopoldi Primi, Roman. Imper. semper Augusti, munificentissimi Mecaenatis. Jacobum à Meurs, Amstelodami.

Kircher, A. 1675. Arca Noe in tres libros digesta. Amsterdam.

Laet, J. de. 1633. Novvs Orbis seu Descriptionis Indiae Occidentalis Libri xviii. Authore Ioanne de Laet Antverp. Novis tabulis geographicis et variis Animantium, Plantarum Fructuumque Iconibus illustrati. Elzevirios, Lugd. Batav.

Laet, I. de. (org.). 1648. Historia naturalis Brasiliae. Auspicio et beneficio illustriss. I. Mavritii Com. Nassav illis provinciae et maris summi praefecti adornata. In qua non tantum plantae et animalia, sed et indigenarum morbi, ingenia et mores describuntur et iconibus supra quingentas illustrantur. Franciscum Haeckium, Lugdun. Batavorum & Lud. Elzevirium, Amstelodami.

Linnaeus, C. 1766. Systyema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio duodecima, reformata. Laurentii Salvii, Holmiae [= Stockholm].

Llompart, G. 1984. Entre la historia del arte y el folklore: Folklore de Mallorca, folklore de Europa. Miscelanea de estudios II. Prólogo de Lenz Kriss-Rettenbeck. G. Llompart, Palma de Mallorca. [Fontes Rerum Balearium. Estudios y textos, Vol. VI].

Llorente, T. 1887. Valencia. Sus monumentos y artes. Su naturaleza e historia. Establecimiento tipográfico-editorial de Daniel Coertezo y Cª., Barcelona. v. 1.

Marcgrave, G. 1648. Historiae rervm natvralivm Brasiliae, libri octo: Quorum Tres priores agunt de Plantis. Quartus de Piscibus. Quintus de Avibus. Sextus de Quadrupedibus & Serpentibus. Septimus de Insectis. Octavus de ipsa Regione, & illius Incolis. Cvm appendice de Tapuyis, et Chilensibus, in Laet, q. v.

Marcos Arévalo, J. 2003. Roles, funciones y significados de los animales en los rituales festivos. La experiencia extremeña. Zainak, 22:59‑85.

Martínez de Mazas, J. 1794. Retrato al natural de la ciudad y término de Jaén, su estado antiguo y moderno con demostración de quanto necesita mejorarse su población, agricultura y comercio. Imprenta de Pedro de Doblas, Jaén.

Matthioli, P.A. 1562. Petri Andreae Matthioli senensis Serenissimi Principis Fernandi Archiducis Austriae &c. Medici, Commentarii devo avcti in libros sex Pedacii Dioscoridis anazarbei de medica materia. Adiectis quamplurimis plantarum, & animalium imaginibus, quae in prioribus editionibus non habentur, eodem authore. His accessit eivsdem Apologia adversvs Amathum Lusitanum, quin & censuram in eiusdem enarrationes. Gabrielem Coterium, Lvgdvni.

McCartney, E.S. 1920. Spontaneous generation and kindred notions in Antiquity. Transactions of the American philological Association, 51:101‑115.

Mello, T. de. 1904. Recordando. Livraria Editora Tavares Cardoso, Lisboa.

Menezes, O.B. de. 1993. A origem dos seres vivos, à luz da evolução do pensamento humano. Da decadência da civilização grega, até o século XVIII: O destronamento da teoria da geração espontânea. Parte II. Sitientibus, Feira de Santana, 11:47‑80.

Münzer, H. 1494‑1495. Itinerarium sive peregrinatio per Hispaniam, Franciam et Alemaniam, excellentissimi viri artium ac utriusque medicinae doctoris Hieronimi Monetarii de Feltkirchen civis nurembergensis. MS, Codex Latinus Monacensis 431, Hof- und Staatsbibliothek München.

Nieremberg, I.E. 1635. Historia natvrae, maxime peregrinae, libris XVI. distincta. In quibus rarissima naturae arcana, etiam astronomica, & ignotum Indiarum animalia, quadrupedes, aues, pisces, reptilia, insecta, zoophyta, plantae, metalla, lapides, & altra mineralia, fluuiorumque & elementorum conditiones, etiam cum prorietatibus medicinalibus, describuntur; nouae & curiosissimae questiones disputantur, ac plura Sacrae Scripturae loca eruditè enodantur. Accedunt de miris & miraculosis naturis in Europâ libri duo: item de iisdem in terrâ Hebraeis promissâ liber vnus. Officina Plantininiana Balthasaris Moreti, Antverpiae.

Nisard, M. 1842. Stace, Martial, Manilius, Lucilius Junior, Rutilius, Gratius Faliscius, Némésianus et Calpurnius; oeuvres completes avec la traduction en français. J.J. Dutrochet et Compagnie Éditeurs, Paris.

Ordóñez de Ceballos, P. 1628. Historia de la antigua y continuada nobleza de la ciudad de Jaén. Pedro de la Cuesta, Jaén.

Owen, C. 1742. An essay towards a natural history of serpents: In two parts. I. The first exhibits a general view of serpents, in their various aspects; such as their kinds, bulk, food, motion, propagation, coverture, colours. In which is inserted a short account of vegetable, mineral, and animal poison, particularly that of the serpent; and its cure in various nations; where also the serpent is used as food and physic. II. The second gives a view of most serpents that are known in the several parts of the world; described by their various names, different countries, and qualities. Illustrated with copper-plates, engraved by the best hands. III. To which is added a third part; containing six dissertations upon the following articles, as collateral to the subject. 1. Upon the primeval serpent in Paradise. 2. The fiery serpents that infested the Camp of Israel. 3. The brazen serpent erected by Moses. 4. The divine worship given to serpents by the nations. 5. The origin and reason of that monstrous worship. 6. Upon the adoration of different kinds of beasts by the Egyptians, with divers instances of the same stupidity in other nations. The whole intermix’d with variety of entertaining digressions, philosophical and historical. John Gray, London.

Papavero, N.; Teixeira, D.M. & Llorente-Bousquets, J. 1997. História da Biogeografia no período pré-evolutivo. Editora Pêiade & Fundação de Amparo à Pesquisa do Estado de São Paulo, São Paulo.

Papavero, N.; Teixeira, D.M. & Ramos, M. de C. 1997. A “Protogaea” de G.W. Leibniz (1749): Uma teoria sobre a evolução da Terra e a origem dos fósseis. Editora Plêiade e Fundação de Amparo à Pesquisa do Estado de São Paulo, São Paulo.

Perotti, N. 1507. Cornucopiae. Habes amice ac studiose Lector insigne opus Cõmentariorum linguae larinae: quod ob multíplices atq’ beatas verborum & rerum diuitias quas cõtinent Praeclarissimus eius autor: Reuerẽdus pater Dominus NICOLAVS PEROTTVS Põtifex sipõtinus vir Romanae facundiae & totius Latinae subtilitatis facile princeps CORNVCOPIAE intitulauit. Vdalrici Gering & Magistri Bertoldi Rembolt, Paris.

Pfandl, L. 1920. Hieronymus Monetario [Münzer], Itinerarium hispanicum, 1494‑1495. Revue hispanique, 48:1‑179.

Piso, G. 1648. De medicina brasiliensi libri qvatvuor: I. De aëre, aquis, & locis. II. De morbis endemis. III. De venenatis & antidotis. IV. De facultatibus simplicioum, [8] + 122 + [2] pp., in Laet, q. v.

Piso, G. 1658. De Indiae utriusque re naturali et medica libri quatuordecim, quorum contenta pagina seqquens exhibet. Ludovicum et Danielem Elzevirios, Amstelodami [= Amsterdam].

Pliny, 1979. Natural History. Loeb Classical Library & W. Heinemann, London & Cambridge, Mass.

Porcar, J., Pere. 1934. Coises evengudes na civtat y reino de Valencia: Dietari de Mosen Juan Porcar, capellán de San Martin (1589‑1629). Transcripció e pròleg de Vicente Castañeda Alcover. Ed. Góngora, Madrid.

Porta, I.B. 1619. Io. Baptistae Portae neapolitani, Magiae naturalis libri viginti, in qvibvs scientiarvm naturalium diuitia, & delicia demonstrantur. Iam de novo, ab omnibvs mendis repurgati, in lucem prodierunt. Accessis Index, rem omnem dilucidè repraesentans, copiosissimus. Librotum ordinem, qui in hoc opere continentur, versa pagina indidicabit. Typis Wechelianis, impensis Danielis ac Dauidis Aubriorum & Clementis Schleichii, Hanoviae.

Porta, J.B. 1664. Joh. Baptistae Portae neapolitrani Magiae naturalis libri viginti. Ab ipso quidem authore adauuti, nunc vero ab infinitis, quibus editiones priores scatebant, mendis, optime repurgati: in quibus scientiarum naturalium divitiae & deliciae demonstrantur. Accessit Index, rem omnem dilucide repraesentans, copiosissimus. Librotum ordinem, qui in hic opere continentir, post praefactionem inveniet lector. Elizeum Weyerstraten, Amstelodami [= Amsterdam].

Puyol, J. 1924. Jerónimo Münzer, Viaje por España y Portugal en los años 1494 y 1495. Boletín de la Real Academia de la Historia, 84(2):179‑279.

Quintana i Torres, 1992. La memòria que es perd: El Drac de na Coca. El Tall, Palma de Mallorca.

Ray, J. 1693. Synopsis methodica animalium quadrupedum et serpentini generis. Vulgarium notas characteristicas, rariorum descriptiones integras exhibens: cum historiis & observationibus anatomicis perquam curiosis. Praemittuntur nonnulla de animalium in genere, sensu, generatione, divisione, &c. S. Smith & B. Walford, Londini.

Recchi, N.A. 1651. Rervm medicarvm Novae Hispaniae thesavrvs sev Plantarvm Aninalivm Mineralivm Mexicanorvm Historia ex Francisci Hernandez Noui Orbis medici primarij relationibus in ipsa mexicana vrbe conscriptis a Nardo Antonio Recchio Monte Coruinate Cat. Maiest. Medico et Neap. Regni archiatro generali jussu Philippi II, Hisp, Ind. etc. regis collecta ac in ordine digesta a Ioanne Terrentio lynceo Contanstiense Germo. phõ ac medico notis ilustrata. Nunc primum in naturaliũ rer’ studiosor’ gratiã lucubrationibus Lynceorũ publicis iuris facta. Quibus jam excussis accessere dermum alia qior’ omnium synopsis sequenti pagina ponitur. Opus duobus voluminibus diuisum, Philippo IIII. Regi Catholico magno Hispaniar’ utriusq’ Siciliae et Indiarũ etc. Monarchae dicatum. Typographeio Vitalis Mascardi, Romae.

Redi, F. 1671. Esperienze intorno a diverse cose natvrali, e particolarmente a qvelle, che ci son portate dall’Indie fatte da Francesco Redi e scritte in vna lettera al Reverendissimo Padre Atanasio Chircher della Campagnia di Giesv. All’Insegna della Nave, Firenze.

Redi, F. 1675. Experimenta circa res diversas naturales, speciatim illas, quae ex Indiis adferuntur. Ex Italico Latinitate donata. Andreae Frisii, Amstelodami.

Reiskius, J.J. 1684. De Glossopetris Luneburgensis epistola. Johann Georg Lepper, Lipsiae.

Rentner, R.M. 1974. Ambrosius Spiera: A fifteenth-century Italian preacher and scholar. Church History, 43(4):448‑459.

Riising, A. s/d. Liber Petri Mathie curati Ecclesiae Santi Petri Ripis. The book of Peder Madsen, curate at St. Peter’s Church in Ribe. 1454‑1483. Msc. Ny kgl. Samling 123 4o, The Royal Library, Copenhagen. [www.sdu.dk/~/…/F0CD327DED2241C7A99571AAAD034C9B.ashx, acessado em 25.iv.2010].

Rodriguez Plasencia, J.L. 2007. El lagarto de Calzadilla y otras historias de lagartos. Revista de Folklore, 27b(321):101‑106.

Romeu i Figueras, J. 1993. La llegenda del drac de Coll de Canes, pp. 168‑170, in seu Materials i estudis de folklore. Alta Fulla, Barcelona.

Russell, P. 1796. An account of the Indian serpents, collected on the coast of Coromandel, containing descriptions and drawings of each species; together with experiments and remarks on their several poisons. George Nicol, London.

Santa Maria, A., Frei. 1707. Santuario Mariano, e historia das images milagrosas de Nossa Senhora, e das milagrosamente apparecidas, e em graça dos pregadores. Tomo I. Officina de A. Pedrozo Galrão, Lisboa.

Schneider, I.G. 1799. Historiae amphibiorum naturalis et literariae. Faciculus primus continens ranas, calamitas, bufones, salamandras et hydris in genera et species descriptiones notisque suis distinctos. Friederici Frommanni, Iena.

Schütte, J.F., S.J. 1964. El ‘Archivo del Japón”. Vicisitudes del Archivo Jesuítico del Extremo Oriente y descripción del fondo existente en la Real Academia de la Historia de Madrid. Real Academia de la Historia, Madrid [Archivo Documental Español, Tomo XX].

Seba, A. 1735. Locupletissimi rerum naturalium thesauri acurate descriptio, et iconibus artificiosissimi expressis, per universam physicas historiam. Opus, cui, in hoc rerum genere, nulum par existitit. Ex toto terrarum orbe collegit, digessit, descripsit, et depingendum curavit Albertus Seba, Etzela Oostrisius, Academiae Cesareae Leopoldino Carolinae Naturae Curiosorum collega Xenocrates dictus; Societatis Regiae Anglicanae, et Instituti Bononiensis, sodalis. Tomus II. J. Wetstenium, & Gul. Smith, & Janssonio Waesburgios, Amstelaedami [= Amsterdam].

Shaw, G. 1802. General zoology or systematic natural history. With plates from the first authorities and most select specimens engraved principally by Mr. Heath. Vol. III. Part II. Amphibia. G. Rearsley, London.

Silva, I.F. da. 1862. Diccionario bibliographico portuguez. Estudos de Innocencio Francisco da Silva applicaveis a Portugal e ao Brasil. Tomo Septimo. Imprensa Nacional, Lisboa.

Siméon, R. 2004. Diccionario de la lengua Náhuatl o mexicana. Siglo XXI Editores, México, D.F.

Swan, C. 1824. Gesta Romanorum: Or, entertaining moral stories; invented by the monks as a fire-side recreation; and commonly applied in their discourses from the pulpit; whence the most celebrated of our own poets and others, from the earliest times, have extracted their plots. Translated from the Latin, with preliminary observations and copious notes. In two volumes. C. and J. Rivington, London. v. 2.

Vasconcellos, L.L. de. 1959. Páginas olisiponenses. Câmara Municipal de Lisboa, Lisboa.

Vergés i Mirassó, A. 1871. Sant Llorens del Munt: Son passat, son present y venider. Historia de aquell antiquíssim monastir. Utilissima als qués dedican al estudi de las antigüetats de Catalunya, y en especial als vehins de las més importants poblaciones de Vallés. Estampa y Libbrería Religiosa y Científica del Hereu Den Pau Riera, Barcelona.

Vosmaer, A. 1774. Beschryving van twee verschillende en voor als nog zeer weining bekende platstaart slangens, zynde de bruin-rug uit Mexico, en de gerigde uit de Indische Zeen. Beide, met mof eene verschillende soorte van de laatsgemelde bewaard wordende in het Museum van zyne Doorluchtigste Hoogheid, den Heere Prinse van Oranje em Nassauw, Erf-Stadhouder, Erf-Gouverneur, Erf-Capitein-Generaal em Admiraal der Vereenigde Nederlanden, enz. enz. enz. Beschreeven em uitgegeeven door A. Vosmaer. Pieter Meijer, Amsterdam.

Wall, F. 1911. A popular treatise on the common Indian snakes. Illustrated by coloured plates and diagrams. Part XVIII with Plate XVIII, Diagram and Map. Journal of the Bombay natural History Society, 21:1009‑1021.

Wallin, L. 2001. Catalogue of type specimens. 4. Linnaean species. Uppsala University, Museum of Evolution, Zoology Section, Uppsala.

Ximénez Patón, B. 1628. Historia de la antigua y continuada nobleza de la ciudad de Jaén. Imprenta de Pedro de la Cuesta, Jaén.

Yule, H. & Burnell, A.C. 1903. Hobson-Jobson. A glossary of colloquial Anglo-Indian words and phrases, and of kindred terms, etymological, historical, geographical and discursive. New edition edited by William Crooke, B.A. John Murray, London.

Zamora, F. de. 1973. Diario de los viajes hechos en Catalunia. Seguit de la resposta del corregiment de Barcelona al seu questionari feta per Josep Albert Navarro-Mas i Marquet. A cura de Ramon Boixareu. Curial, Barcelona.

Published

06/02/2012

Issue

Section

Original Article

How to Cite

The strange story of the snake narrated in the “relationship of the prodigious navigation of the nation called S.Pedro, and S.Joam of the Company of Macao” (Fascunh, 1743) – a Portuguese work on herpetology. (2012). Arquivos De Zoologia, 43(1), 1-108. https://doi.org/10.11606/issn.2176-7793.v43i1p1-108