Patriotismo de Frei Bartolomeu dos Mártires? O Arcebispo de Braga na crise sucessória portuguesa de 1580, entre História e Memória

Autores

DOI:

https://doi.org/10.11606/issn.2316-9141.rh.2019.141442

Palavras-chave:

Crise sucessória portuguesa, Bartolomeu dos Mártires, memória, episcopado, nacionalismo

Resumo

O arcebispo de Braga, d. frei Bartolomeu dos Mártires, um dos mais importantes clérigos do Reino, foi uma personagem relevante na estratégia diplomática para a anexação de Portugal à monarquia hispânica. Sua adesão a Felipe II foi muito debatida por séculos, primeiro sob a ótica católica e hagiográfica do arquétipo episcopal tridentino e, depois, sob a ótica do nacionalismo português que o acusou de falta de patriotismo e traição. Questão controversa em sua biografia, especialmente considerando as tentativas da Ordem dos Pregadores de canonizá-lo, a opção do arcebispo de aderir aos Habsburgo, no entanto, deve considerar outros fatores.

Downloads

Os dados de download ainda não estão disponíveis.

Biografia do Autor

  • Juliana Torres Rodrigues Pereira, Universidade Federal da Bahia. Departamento de História

    Doutora em História Social pela Universidade de São Paulo. Professora Adjunta de História Moderna na Universidade Federal da Bahia.

Referências

Fontes manuscritas

Archivio della Congregazione per la Dottrina della Fede, St.,St., R1 (e).

Archivo General de Simancas, Est. Leg., 411, 412.

Archivum Generale Ordinis Praedicatorum, series X, 45.9.

Arquivo Distrital de Braga, Coleção Cronológica, 1964.

Real Academia de la Historia, Processo Carranza, XVII, XVIII.

Fontes impressas

ALBUQUERQUE, Manuel de (org.). D. frei Bartolomeu dos Mártires e a usurpação dos Filippes. Braga: Livraria Central, 1895.

BRANCO, Camilo Castelo. Doze casamentos felizes. Porto: Tipografia da Revista, 1861.

BRANCO, Camilo Castelo. O senhor do paço de Niñaes. Lisboa: A. M. Pereira, 1967.

GRANADA Luís de. Vida de don fr. Bartolomé de los Mártires, arzobispo de Braga. In: HUERGA, Alvaro (org.). Obras completas, vol. XVI. Madri: Fundación Universitaria Española Dominicos de Andalucía, 1997, p. 153-206.

MÁRTIRES, Bartolomeu dos. Scripta super quartum sententiarum. In: ROLO, Raul (org.). Theologica Scripta, vol. V. Braga: [s/n], 1975.

M. H. S. J. Epistolae Mixtae, vol. II (1559-1552). Matriti: Augustinus Avrial, 1899.

M. H. S. J. Epistolae Mixtae, vol. III. Matriti: Augustinus Avrial, 1900.

SOUSA, Luís de. Vida de dom frei Bartolomeu dos Mártires (1619). Lisboa: Sá da Costa, 1946. 3 volumes.

POLANCO, Juan. Vita Ignatii Loiolae et Rerum Societatis Jesu Historia. Matriti: Augustinus Avrial, 1894-1898. 6 volumes.

Bibliografia

BOUZA ALVAREZ, Fernando. Portugal no tempo dos Filipes. Política, cultura, representações. Lisboa, 2000.

CALDAS, José. D. frei Bartolomeu dos Mártires. Coimbra: Coimbra Editora, 1922.

DIAS, José Sebastião. A política cultural da época de d. João III. Coimbra: Instituto de Estudos Filosóficos da Universidade de Coimbra/ Imprensa de Coimbra, 1969. 2 volumes.

FERREIRA, José Augusto. Fastos episcopais da Igreja Primacial de Braga (sec. III-sec. XX), vol. III. Braga: Edição da Mitra Bracarense, 1932.

GOMES, Jesué Pinharanda. A grande refrega sobre o patriotismo de d. frei Bartolomeu dos Mártires. Textos de Camilo e de José Caldas. In: IV CENTENÁRIO DA MORTE DE DOM FREI BARTOLOMEU DOS MÁRTIRES. Actas do colóquio comemorativo. Lisboa: Câmara Municipal de Lisboa, 1990, p. 99-153.

HERMANN, Jacqueline. No reino do desejado: a construção do sebastianismo em Portugal (séculos XVI e XVII). São Paulo: Companhia das Letras, 1998.

MARCOCCI, Giuseppe. O arcebispo de Braga, d. frei Bartolomeu dos Mártires (1552-1582). Um caso de inquisição pastoral? Revista de História da Sociedade e da Cultura, n. 9, Coimbra: Palmage, 2009, p. 119-146. Disponível em: <https://digitalis-dsp.uc.pt/jspui/handle/10316.2/39579>. Acesso em: 30 jun. 2014. DOI: http://dx.doi.org/10.14195/1645-2259_9_4.

MARQUES, João Francisco. A parenética portuguesa e a dominação filipina. Porto: Instituto Nacional de Investigação Científica, 1986.

MATOS, Sérgio. Portugal: the nineteenth-century debate on the formation of the nation. Portuguese Studies, vol. 13, 1997, p. 66-94. Disponível em: <https://www.jstor.org/stable/41105062?seq=1#page_scan_tab_contents>. Acesso em: 8 jun. 2018.

MATOS, Sérgio. Was iberism a nationalism? Conceptions of iberism in Portugal in the nineteenth and twentieth centuries. Portuguese Studies, vol. 25, n. 2, 2009, p. 215-229. Disponível em: <https://www.jstor.org/stable/41105321?refreqid=search%3A42d83dbf0464e02d461b882be07c1529&seq=1#page_scan_tab_contents>. Acesso em: 8 jun. 2018.

PAIVA, José Pedro. Bishops and politics: the Portuguese episcopacy during the dynastic crisis of 1580. e-Journal of Portuguese History, vol. 4, n. 2, 2006, p. 1-19. Disponível em: <https://www.brown.edu/Departments/Portuguese_Brazilian_Studies/ejph/html/Winter06.html>. Acesso em: 7 dez. 2017.

POLÔNIA, Amélia. D. Henrique: o cardeal–rei. Lisboa: Círculo de Leitores, 2005.

ROLO, Raul de Almeida. O bispo e a sua missão pastoral segundo d. frei Bartolomeu dos Mártires. Porto: Movimento Bartolomeano, 1964.

ROLO, Raul de Almeida. Formação e vida intelectual de d. frei Bartolomeu dos Mártires. Porto: Movimento Bartolomeano, 1977.

SCHAUB, Jean-Fréderic. Portugal na monarquia hispânica (1580-1640). Lisboa: Horizonte, 2001.

SERRÃO, Joaquim Veríssimo. O reinado de d. Antônio, prior do Crato. Coimbra, 1956.

SERRÃO, Joaquim Veríssimo. D. Bartolomeu dos Mártires e a sucessão de 1580. Aufsӓtze Zur Portugiesischen Kulturgeschichte, vol. 4, Munster, 1964, p. 262-272.

SOARES, Franquelim. D. João Crisóstomo de Amorim Pessoa: arcebispo de Braga (1810-1888). Documentos para a sua biografia no I centenário da sua morte. Castanhede: Santa Casa da Misericórdia de Castanhede, 1990.

VALLADARES, Rafael. A conquista de Lisboa: violência militar e comunidade política em Portugal. 1578-1583. Alfragide: Leya, 2010.

Downloads

Publicado

2019-03-19

Edição

Seção

histórias de portugal

Como Citar

Patriotismo de Frei Bartolomeu dos Mártires? O Arcebispo de Braga na crise sucessória portuguesa de 1580, entre História e Memória. Revista de História, [S. l.], n. 178, p. 1–29, 2019. DOI: 10.11606/issn.2316-9141.rh.2019.141442. Disponível em: https://revistas.usp.br/revhistoria/article/view/141442.. Acesso em: 19 mar. 2024.

Dados de financiamento