O Conto do Náufrago (P. Hermitage 1115) - tradução comentada

Autores

DOI:

https://doi.org/10.11606/issn.2316-9141.rh.2023.203376

Palavras-chave:

papiro Hermitage, egípcio clássico, literatura egípcia, fronteira, Punt

Resumo

O papiro Hermitage 1115 contém uma das composições literárias mais completas do período faraônico. O texto apresenta a narrativa sobre um marinheiro que naufraga em uma ilha fantástica e, depois de retornar ao Egito, tem a oportunidade de contar sua história na sua velhice. Neste artigo, trazemos uma tradução comentada do Conto do Náufrago, com o texto hieroglífico, a transliteração e sua contextualização histórica atualizada sobre a geopolítica egípcia durante o Reino Médio (c. 2055-1650 AEC). Um glossário egípcio-português conclui a obra.

Downloads

Os dados de download ainda não estão disponíveis.

Biografia do Autor

  • Ronaldo G. Gurgel Pereira, Universidade Nova de Lisboa

    Investigador contratado (DL57/2016/CP1453/CT0023) na FCSH-Universidade Nova de Lisboa. Doutor em Egiptologia pela Universidade de Basel; Pós-Doutor (CHAM-FCSH-Universidade Nova de Lisboa); Onassis Fellow (Universidade do Egeu, Rodes); e CAARI Scholar in Residence Fellow (Nicósia).

  • Thais Rocha da Silva, Universidade de São Paulo

    Doutora em Egiptologia pela Universidade de Oxford. Pós-doutoranda do Departamento de História, Faculdade de Filosofia, Letras e Ciências Humanas da Universidade de São Paulo - FFLCH/USP (Bolsista Fapesp 2020/13319-9) e Research Fellow no Harris Manchester College, Universidade de Oxford.

Referências

Referências bibliográficas

Internet

DOMINY, Nathaniel et al. Mummified baboons reveal the far reach of early Egyptian mariners. eLife 2020;9:e60860. Disponível em: https://elifesciences.org/articles/60860. Acesso em: 20 fev. 2022. Doi: https://doi.org/10.7554/eLife.60860.

LUCARELLI, Rita. Demons (benevolent and malevolent). In: DIELEMAN, Jaccob; WENDRICH, Willeke (ed.). UCLA – Encyclopedia of Egyptology. Los Angeles, 2010. Disponível em: http://digital2.library.ucla.edu/viewFile.do?contentFileId=1688782. Acesso em: 30 mar. 2022.

POE, William. The writing of a skillful scribe: an introduction to Hieratic Middle Egyptian through the text of The Shipwrecked Sailor. Santa Rosa, 2010 [1996]. Disponível em: http://www.egyptologyforum.org/bbs/Stableford/Poe%2C%20The_Writing_of_a_Skillful_Scribe_An_intr.pdf. Acesso em: 4 dez. 2021.

THESAURUS LINGUAE AEGYPTIAE. TLA. Disponível em: https://aaew.bbaw.de/tla/. Acesso em: 3 ago. 2022.

Referências

ALBUQUERQUE, Pedro. Tartessos: entre mitos e representações. Cadernos da Uniarq, 6. Lisboa: Centro de Arqueologia da Universidade de Lisboa, 2010.

ALLEN, James. The ancient Egyptian pyramid texts. Atlanta: Society of Biblical Literature, 2005.

ALTENMÜLER, Brigitte. Synkretismus in der Sargtexten. Göttinger Orientforschungen IV. Wiesbaden: Harrassowitz, v. 7, 1975.

ARAÚJO, Emanuel. Escrito para a eternidade. Brasília: UNB, 2000.

BLACKMAN, Aylward. Bibliotheca Aegyptiaca, 2: Middle-Egyptian Stories. Brussels, 1932, p. 41-47.

BAKOS, Margaret. África Antiga: um enfoque histórico/historiográfico do relato ‘O conto do náufrago’. Romanitas – Revista de Estudos Grecolatinos, n. 10, p. 64-76, 2017.

BARD, Kathryn; FATTOVICH, Rodolfo. Seafaring expeditions to Punt in the Middle Kingdom: Excavations at Mersa/Wadi Gawasis, Egypt. Leiden: Brill, 2018.

BARD, Kathryn; FATTOVICH, Rodolfo (ed.). Harbor of the pharaohs to the land of Punt: Archaeological investigation at Mersa/Wadi Gawasi, Egypt, 2001-2005. Naples: Università degli Studi di Napoli “L’Orientale”, 2007.

BONNAMY, Yvonne; SADEK, Ashraf. Dictionaire des hiéroglyphes. 2. ed. Arles: Actes Sud, 2010 [2009].

BRANCAGLION, Antonio. O conto do náufrago. Papiro Ermitage 1115. Tiraz, n. 3, p. 161-191, 2006.

CANHÃO, Telo. A literatura egípcia do Império Médio: espelho de uma civilização – v. 1: tese de doutoramento em História Antiga. Tese de doutorado, História Antiga, Faculdade de Letras, Universidade de Lisboa, 2010a. Disponível em: https://repositorio.ul.pt/handle/10451/2461. Acesso em: 29 dez. 2021.

CANHÃO, Telo. A literatura egípcia do Império Médio: espelho de uma civilização – v. 2: anexos. Tese de doutorado, História Antiga, Faculdade de Letras, Universidade de Lisboa, 2010b. Disponível em: https://repositorio.ul.pt/handle/10451/2461. Acesso em: 29 dez. 2021.

CANHÃO, Telo. Conto do náufrago: um olhar sobre o Império Médio egípcio. Análise histórico‑filológica. Lisboa: Centro de História da Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa, 2012. Disponível em: https://repositorio.ul.pt/handle/10451/45976. Acesso em: 29 dez. 2021.

CANHÃO, Telo. Textos da literatura egípcia do Império Médio. Textos hieroglíficos, transliterações e traduções comentadas. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian, 2014.

CARDOSO, Ciro. Escrita, sistema canônico e literatura no Antigo Egito. In: BAKOS, Margaret; POZZER, Katia (ed.). III JORNADA DE ESTUDOS DO ORIENTE ANTIGO: Línguas, escritas e imaginários. Porto Alegre: Edipucrs, 1998. (Coleção História, n. 20).

COUYAT, Jean; MONTET, Pierre. Les inscriptions hiéroglyphiques et hiératiques du Ouâdi Hammâmât. Mémoires publiés par les membres de l’Institut français d’archéologie orientale, 34. Le Caire: L’Institute Français d’Archéologie Orientale, 1912.

DE BUCK, Adriaan. Egyptian readingbook. Leiden: Nederlandsh Archaeologisch-Philologisch Instituut voor het Nabije Oosten, 1948.

DERCHAIN-URTEIL, Marie-Therese. Die Schlange des Schifbruchtiger. Studien zur ägyptischen Kultur, v. 1, p. 83-104, 1974.

EDWARDS, Eiddon (ed.). Oracular amuletic decrees of the late New Kingdom (2 v.). London: Trustees of the British Museum, 1960.

ERMAN, Adolf. Die Geschichte des Schiffbrüchigen. Zeitschrift für Ägyptische Sprache, v. 43-44, n. 1, p. 1-26, 1908.

ESTEVES PEREIRA, Francisco. O náufrago. Conto Egypcio. O Instituto. Universidade de Coimbra, 1901, v. 48, p. 5‑23.

FACURI, Cintia. Literatura faraônica: três contos egípcios. História e Culturas, v. 3, n. 5, p. 89-103, jan.-jun. 2015.

FAROUT, Dominique. Des expéditions en mer rouge au début de la XIIe dynastie. Egypte, Afrique et Orient, v. 41, p. 43-52, 2006.

FAROUT, Dominique. La carrière du wḥmw Ameny et l’organisation des expéditions au ouadi Hammamat au Moyen Empire. Bulletin de l’Institut français d’Archéologie orientale, v. 94, p. 143-172, 1994.

FAULKNER, Raymond. A concise dictionary of Middle Egyptian. 6. reimp. Oxford: Griffith Institute, 1991 [1962].

FAULKNER, Raymond. Coffin texts spell 313. The Journal of Egyptian Archaeology, v. 58, p. 91-94, 1972.

FLEMING, Fergus; LOTHIAN, Alan. The way to eternity: Egyptian myth. Amsterdam: Duncan Baird Publishers, 1997.

GOLÉNISCHEFF, Vladimir. Les Papyrus Hiératiques n. 1115, 1116 A et 1116 B de L’Ermitage Impérial à St. Pétersbourg. St. Petersburg: Manufacture des Papiers de l’Etat, 1913.

HANNIG, Rainer. Grosses Handwörterbuch Ägyptisch-Deutsch. Mainz: Phillip von Zabbern, 2006.

HERZOG, Rolf. Punt. Abhandlungen des deutschen Archäologischen Instituts Kairo. Ägyptologische Reihe, 6. Glückstadt, 1968.

HORNUNG, Erik. Der ägyptische Mythos von der Himmelskuh. Orbis Biblicus et Orientalis, 46, Freiburg, 1982.

KEIMER, Ludwig. Sur quelques petits fruits en faïence émaillée datant du Moyen Empire. Le Bulletin de l’Institut Français d’Archéologie Orientale, v. 28, p. 49-97, 1928.

KITCHEN, Kenneth. Punt. In: HELCK, Wolfgang; WESTENDORF, Wolfhart. Lexikon der Ägyptologie, IV. Wiesbaden: Harrassowitz, 1982, col. 1198-1201.

LE GUILLOUX, Patrice. Le Conte du Naufragé (Papyrus Ermitage 1115). Angers: ISIS, 1996.

LICHTHEIM, Miriam. Ancient Egyptian literature: a book of readings. Berkeley: University of California Press, 1973. (v. 1: The old and middle kingdoms).

MANZO, Andrea. Bi3w Pwnt in archaeological record: preliminary results and perspective of research. MICHELI, Ilaria (ed.). Cultural and linguistic transition explored: Proceedings of the ATrA closing workshop Trieste. May 25-26, 2016. Trieste: EUT, 2017.

MARTÍNEZ, Marcos. Las islas de los bienaventurados. Cuadernos de Filología Clásica, Madrid, v. 9, p. 243-279, 1999.

MASPERO, Gaston. Les contes populaires de d’Égypte ancienne. Paris: Maisonneuve, 1882.

NIBBI, Alessandra. Remarks on the two stelae from the wadi Gasus. Journal of Egyptian Archaeology, v. 62, p. 45-56, 1976.

OBSOMER, Claude. Mersa Gaouasis sur la mer Rouge et les expéditions vers Pount au Moyen Empire. Bulletin de l’Académie Belge pour l’Étude des Langues Anciennes et Orientales, v. 8, p. 7-66, 2019.

PEACKOK, David et al. Myos Hormos – Quseir al-Qadim: Roman and Islamic ports on the Red Sea. Oxford: BAR, 2011. (v. 2: Finds from excavations 1999-2003 – BAR 2286).

PEREIRA, Ronaldo. Debatendo o conceito egiptológico de “demônio”: definições, evidências e continuidade. Anos 90, v. 28, p. 1-6, 2021. Disponível em: https://seer.ufrgs.br/anos90/article/view/106119. Acesso em: 10 jul. 2023. Doi: 10.22456/1983-201X.106119.

PEREIRA, Ronaldo. Gramática fundamental de egípcio hieroglífico. 2. ed. Lisboa: Chiado, 2016 [2014].

PEREIRA, Ronaldo; ROCHA DA SILVA, Thais. O ensino da língua egípcia clássica no Brasil: desafios e possibilidades usando recursos digitais. Linha D’Água, v. 34, n. 2, p. 65-82, 2021. Disponível em: https://www.revistas.usp.br/linhadagua/article/view/181534 Acesso em: 14 set. 2022. Doi: 10.11606/issn.2236-4242.v34i2p65-82.

PIANKOFF, Alexandre. The litany of Re. New York: Pantheon Books, 1964. Bollingen Series XL, 4.

POSENER, Georges. Notes de transcription. Revue d’Égyptologie, v. 28, p. 146-148, 1976.

RANKE, Hermann. Die ägyptischen Personennamen, 1. Glückstadt: J. J. Augustin, 1935.

SAYED, Mahfouz. Les ostraca hiératiques du Ouadi Gaouasis. Revue d’Égyptologie, v. 59, p. 267-334, 2008.

SAYED, Mahfouz. The land of Punt: problems of the archaeology of the Red Sea and the Southeastern Delta. In: HAWASS, Zahi (ed.). EGYPTOLOGY AT THE DAWN OF THE TWENTY-FIRST CENTURY. Proceedings of the Eight International Congress of Egyptologists, Cairo, 2000. Cairo, New York: The American University in Cairo Press, 2003. (v. 1: Archaeology).

SAYED, Mahfouz. Discovery of the Site of 12th Dynasty Port at Wadi Gawasis on the Red Sea Shore. Revue d’Égyptologie, v. 29, p. 138-178, 1977.

SERVAJEAN, Frédéric. Où les reliefs d’Hatchepsout à Deir el-Bahari situent-ils le pays de ‘Pount’? Égypte Nilotique et Méditerranéenne, v. 15, p. 139-179, 2022.

SMITHERS, Paul. The Semna Dispatches. The Journal of Egyptian Archaeology, v. 31, p. 3-10, 1945.

STEGBAUER, Katharina. Magie als Waffe gegen Schlangen in der ägyptischen Bronzezeit. Ägyptologische Studien Leipzig, 1, Leipzig, 2019. Disponível em: https://books.ub.uni-heidelberg.de/propylaeum/catalog/book/529. Acesso em: 31 jan. 2022.

STRABO. Geography, Books XVI-XVII. Trad. Horace Leonard Jones. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1930. (Loeb Classic Library, 241).

TALLET, Pierre. Les ‘Ports Intermittents’ de la Mer Rouge à l’Époque Pharaonique: caractéristiques et chronologie. Nehet, v. 3, p. 31-72, 2015.

TALLET, Pierre. Les Égyptiens et le Littoral de la Mer Rouge à l’Époque Pharaonique. Comptes rendus de l’Académie des Inscriptions et Belles-lettres, Paris, v. 153, n. 2, p. 687-719, 2009.

TATERKA, Filip. Hidden in plain sight, or where to look for the mysterious land of Bia-Punt. Chronique d’Égypte, v. 96, p. 60-75, 2021.

TATERKA, Filip. The secretary bird of Deir el-Bahari: one more piece to the puzzle of the location of the land of Punt. Revue d’égyptologie, v. 69, p. 231-249, 2019.

VANDERSLEYEN, Claude. Pount sur le Nil. Discussions in Egyptology, v. 12, p. 75-80, 1988.

VANDERSLEYEN, Claude. Ouadj-Our ne signifique pas « mer »: qu’on se le disse! Göttinger Miszellen, v. 103, p. 75-80, 1986.

Downloads

Publicado

2023-12-01

Edição

Seção

Artigos

Como Citar

PEREIRA, Ronaldo G. Gurgel; SILVA, Thais Rocha da. O Conto do Náufrago (P. Hermitage 1115) - tradução comentada. Revista de História, São Paulo, n. 182, p. 1–91, 2023. DOI: 10.11606/issn.2316-9141.rh.2023.203376. Disponível em: https://www.revistas.usp.br/revhistoria/article/view/203376.. Acesso em: 5 maio. 2024.